AANDACHT EN BEWUSTZIJN | sensikidsopleidingen

Aandacht en bewustzijn

In deze lesbrief onder andere:

Het kunnen richten van de aandacht is niet aangeboren, dit moeten kinderen leren.
Het kunnen focussen is o.a. beïnvloedbaar door omgevingsprikkels, of iets voldoende interessant is en het temperament.
Het aandachtprotocol
Bestaan concentratiestoornissen eigenlijk wel?

Volgens Elaine Aron en vele anderen is het voor hoogsensitieve kinderen moeilijker om te kunnen focussen (gerichte aandacht te geven) in een drukke omgeving. Vooral als er ineens heel veel prikkels tegelijk zijn kan er black out ontstaan. De stresshersenen gaan onmiddelijk aan, er worden cortisol en adrenaline aangemaakt en het lichaam komt in de vecht en vlucht toestand.

Het kan deze kinderen veel mentale inspanning kosten vanwege hun verhoogde sensitiviteit op omgevingsprikkels en afhankelijk van de vijf overprikkelbaarheden zal het kind reageren (stimulus-respons). Maar ook de diepe verwerking van prikkels heeft invloed op het kunnen focussen. Het associatieve denken zal er voor zorgen dat er veel energie gaat naar het kunnen uitsluiten van prikkels uit de omgeving of van binnenuit.

Vooral als de aandacht selectief moet worden toegepast bij het verrichten van een taak of het luisteren naar instructies kan het mis gaan. Leerkrachten kunnen hiermee rekening houden.

Aron zegt hierover dat HSK zich in een veilige en vertrouwde omgeving goed kunnen concentreren, besluiten kunnen nemen en kunnen reflecteren. Ze kunnen zich tijdelijk afsluiten voor omgevingsprikkels, maar ten koste van veel energie. Dit kan resulteren in een ontlading als ze eenmaal thuis zijn. Bij voortdurende overprikkeling kan druk of teruggetrokken gedrag ontstaan of concentratieverlies, gewoonweg omdat het stresssysteem uitgeput raakt.

Als HSK voldoende hersteltijd krijgen zullen ze in de groep goed kunnen meekomen. Ook is het belangrijk dat ze zelf grip leren krijgen op stress en het leren herkennen bij zichzelf. Wat gebeurt er in je lichaam en hoe maak je het weer kalm?

Om je te concentreren is een juiste alertheid nodig, maar ook al een vorm van zelfbewustzijn. Alertheid (arousal) is een begrip uit de sensorische informatie verwerking. Zelfbewustzijn (ik-besef) ontwikkelen kinderen gaandeweg en het zorgt er voor dat ze zich gaan zien als zelfstandig persoontje met eigen keuzemogelijkheden.

Het richten van de aandacht is ook het richten van de eigen wil, en die zal van impulsief iets willen, groeien naar het kunnen uitstellen van een reactie op een impuls zodat focussen op lesstof steeds makkelijker wordt.

Lees meer over alertheid in de onderstaande aanvullende lesbrieven door te klikken op de linkjes.

Studietip: maak een mindmap of overzicht over hoe je de diverse arousalfasen kunt herkennen en wat je kunt doen om de arousal positief te beïnvloeden. Bedenk hoe je leerkrachten kunt informeren over de alertheid bij HSK.

In de lesbrief Aandacht en bewustzijn kun je lezen over:

Wat is bewustzijn?

Van sensoriek naar motoriek.

De rol van het geheugen.

Het ontwikkelen van zelfbewustzijn.

Introspectie en reflectie vergroten het bewustzijn.

Aandacht en arousal (alertheid).

Verschillende vormen van aandacht.

Het aandachtprotocol.

In de lesbrief Arousal:

Hoe kinderen verschillend reageren wat betreft alertheid.

Hoe we het arousal volume kunnen waarnemen.

In de lesbrief Arousal activiteiten:

Hoe je de alertheid kunt beïnvloeden

In de video van collega Thea Adema kun je zien dat kinderen het soms moeilijk vinden om hun aandacht te richten.

In de video van Erik Scherder kun je zien wat arousal is, en hoe het werkt in de hersenen.

In dit geval gaat het over slaap. Als je gaat slapen nemen zintuigelijke prikkels af. De kamer is donker, er is geen tot weinig geluid, etcetera. Piekeren zorgt voor hogere alertheid.

Kinderen kunnen overdag momenten hebben dat hun alertheid wordt geremd en ze kunnen net als wij piekeren. Inslapen kan daarom soms moeilijk zijn voor een kind dat veel prikkels moet verwerken.

Ga door naar de lesbriefpagina over beelddenken

Ga terug naar de pagina over temperament