Door Sylvia van Zoeren
'Mijn kleuter wil niet meer naar school. Kan het zijn dat mijn kind faalangst heeft? Hij durft altijd al heel weinig. Maar nu zitten we echt met de handen in het haar.'
Dit was een vraag die mij bereikte via de mail.
Nu heb ik een paar kleinkinderen in de kleutertijd. Dat is fijn want ik beleef veel met ze en begrijp nu beter dan ooit hoe het moet zijn om een kleuter te zijn.
Kleuters beleven elke dag nieuwe dingen. Echt nieuwe dingen bedoel ik. Wat voor ons gesneden koek is, is voor hun echt helemaal en volkomen nieuw als ze het voor het eerst meemaken. Kleuters hebben daarom goede begeleiding nodig en heel veel succeservaringen bij nieuwe belevenissen. Want juist negatieve ervaringen posteren zich in het onbewuste van het jonge kind en zorgen voor weerstand bij elke volgende keer.
Goed voorbereiden helpt (dus niet haasten als je ergens heen gaat), zelf rustig blijven, gewoon uitleggen wat er gebeurt, kalmeren of afleiding bieden bij stress of angst, het helpt allemaal om samen met je kleuter een succes ervaring te hebben.
Faalangst bij kleuters is meestal gebaseerd op bovenstaand concept. Eenmaal misgeschoten, zei Elaine Aron eens, is altijd mis geschoten bij hoogsensitieve kinderen, en bij kleuters geldt deze regel extra.
Ik spreek liever niet over faalangst bij hoogsensitieve kinderen omdat deze regel zo waar is gebleken bij hen in mijn twintigjarige carriere als kindercoach. Het zenuwstelsel is zeer gevoelig, schrik ligt altijd op de loer. Deze groep kinderen heeft veel positieve ervaringen nodig. Vaak schrikken kan zorgen voor angst en vermijding.
Eenmaal mis geschoten is altijd misgeschoten.
De gevoelige aard van deze kinderen ligt besloten in een gevoelig zenuwstelsel. Dat zet de gevaarknop in het stresssysteem sneller aan dan bij anderen. Bij stress is vechten, vluchten of bevriezen het resultaat. Kleuters hebben zelf nog geen vaardigheden om hier mee om te gaan.
Ook de diepgaande verwerking van informatie is er bij kleuters. Deze belangrijke maar nog onvoldoende begrepen kwaliteit bij deze kinderen zorgt ook vaak voor stress. Communicatie is vaak onduidelijk voor kleuters. Dus helder aangeven wat je wilt helpt ze echt!
Daarnaast kunnen jonge kinderen meestal niet goed vertellen wat er aan de hand is, dus de waarom-vraag kan al stressvol zijn?
De kleuter kwam met zijn ouders naar me toe. Al kleurend en spelend (ik gebruik altijd handpoppen bij een geprek met deze jonge kinderen) legde ik contact. Ik vroeg hem iets voor me te tekenen, en zo de reden aan me te vertellen waarom de kleutergroep te onveilig werd voor hem.
Er ontstond een kleutertekening met enkele lijnen; twee poppetjes waarvan er een zijn arm naar de ander uitstrekte.
Ik vroeg: 'Wat gebeurt daar? Ik ben nieuwsgierig, vertel eens?'
'Hij stak me met een schaar!'
De ouders waren verbijsterd. Het was belangrijk om met de leerkracht in gesprek te gaan over het gebeuren, en vragen of er een beetje extra aandacht kon worden geschonken aan de interactie tussen deze kinderen. Hij hoefde dit niet alleen op te lossen. Zonder te beschuldigen uiteraard, kleuters schatten immers het effect van het eigen gedrag nog niet in.
In kindertaal legde ik dat aan hem uit. Ook legde ik uit dat hij natuurlijk geschrokken was (dat is heel logisch als er iets onverwachts gebeurt) en dat zijn lichaam zich dat nog heel goed herinnerde als hij aan school dacht. Samen maakten we tot slot een tekening van een fijne gebeurtenis die hij meemaakte op school (taartjes en kadootjes omdat de juf jarig was) zodat hij zich die emoties weer kon herinneren.
De kleuter was blij en opgelucht, dat konden we echt merken, er viel een pak van zijn hart toen zijn ouders zeiden dat zij hem zouden helpen en dat de juf hem zou helpen om er voor te zorgen dat hij zich veilig kon voelen in de groep.
Met kleuters praten over dit soort gebeurtenissen is vaak te onveilig. Tekenen of een poppenspel helpt vaak wel. Wij gingen niet te diep in de gebeurtenis, en de ouders zorgden er voor dat de kleuter een aantal positieve ervaringen met school had om de negatieve te laten vervagen.
Faalangst? Nee. Wel schrik en een gevoelige herinnering. En een gevoelig zenuwstelsel dat zelfs aanslaat als er alleen maar wordt gedacht aan school...